Mała Fatra – kraina Janosika

Mała Fatra to kraina Janosika, chociaż pewnie nie wszyscy o tym wiedzą. Położona zaledwie o pięćdziesiąt kilometrów od Zwardonia jest niewątpliwie sporą atrakcją turystyczną. Znajdziemy w Małej Fatrze wszystko to, czego turyści potrzebują. Mamy piękne góry, park narodowy, wyciąg krzesełkowy, a przede wszystkim fantastyczne szlaki piesze i trasy rowerowe. Ponieważ w miejscowości Terchova urodził się Juraj Jánošík, spotkamy również wiele miejsc z nim związanych.

 

 

Mała Fatra

Mała Fatra to pasmo górskie w Karpatach Zachodnich. Najwyższym szczytem jest Wielki Krywań o wysokości 1709 metrów n.p.m. Jednak najbardziej znana jest dolina Vratna i trochę niższy, bo liczący sobie 1610 metrów n.p.m. szczyt Rozsutec. Dobrym miejscem na bazę wypadową jest wieś Terchova, gdzie zaczyna się wiele szlaków pieszych i rowerowych.

Kamping Bela

Kamping  Bela znajdujący się w miejscowości Nižné Kamence, nieopodal Terchovej, to nasze ulubione miejsce postojowe, kiedy wybieramy się do Małej Fatry na kilka dni. Cichy, spokojny i czysty, znajduje się nad rzeczką i zapewnia fajny wypoczynek. Kamping zdobył tytuł najlepszego na Słowacji w 2009, 2011 i 2015 roku oraz wiele innych prestiżowych nagród.

Mała Fatra, kraina Janosika

Rodzimą krainą Janosika jest Mała Fatra.. Wbrew fabule wielu filmów i serialu telewizyjnego oraz legendom zakodowanym w głowach Polaków, Janosik nie był naszym rodakiem i nie grasował na Podhalu. Urodził się 25 stycznia 1688, w jednym z przysiółków wsi Terchova, nazywającym się Jánošíkovci, jest więc  postacią jak najbardziej historyczną. Zachowała się jego metryka chrztu, stąd wiadomo, że rodzicami byli Martin Jánošík i Anna Cesneková.

Juraj Jánošík zapewne brał udział w powstaniu antyhabsburskim. W 1708 roku wrócił do rodzinnej wsi, ale wkrótce wstąpił lub został wcielony do armii austriackiej. Służbę pełnił na zamku w Bytčy. Więziono tam groźnych przestępców. Tam poznał niejakiego Tomáša Uhorčíka, który był harnasiem zbójników karpackich. Trochę się zaprzyjaźnili i w październiku 1710 roku Janosik pomógł Uhorčíkowi myknąć z lochów.

Miesiąc później zdezerterował z wojska i wstąpił do bandy Uhorčíka. Miał wtedy dwadzieścia dwa lata. Pod komendą harnasia był przez rok. W 1711 Tomáš Uhorčík zmienił nazwisko na Martin Mravec i opuścił bandę. Nowym harnasiem został Jánošík, więc jak by nie patrzeć, kariera błyskawiczna.

Juraj Jánošík i czasy zbójowania

Juraj Jánošík i czasy zbójowania to stosunkowo krótki okres. Każda epoka ma swoich zbójów. W XV wieku byli to rycerze rozbójnicy, wiek XVII i XVIII to czas zbójowania chłopów. Nie wiem dlaczego, ale zbójowanie zawsze  przechodziło do legendy i w większości wypadków gloryfikowało zbója.  Janosik grasował na pograniczu polsko – węgierskim. Pewnie dlatego wszedł również do legend polskich.

Chociaż grabił bogatych, nic raczej biednym nie dawał. Jego ofiarami byli kupcy, plebani, posłańcy pocztowi i inni przypadkowo spotkani zamożni ludzie. Czasami banda wyskoczyła do jakiejś wsi do karczmy czy na panienki. Wtedy rozdawał jakieś skradzione drobiazgi. Dziewczęta się cieszyły, a legenda wśród prostego ludu rosła.

Jak to często ze zbójami bywa, mają swoich możnych protektorów, którzy w zamian za udział w łupach otaczają ich ochroną. Tak też było w przypadku Janosika. Gdy po raz pierwszy go złapano i osadzono w lochu, wiceżupan liptowski dał mu alibi i doprowadził do uwolnienia. Za drugim razem zbój już się nie wywinął.

Pojmano go w domu Uhorčíka zimą 1713 roku i  osadzono  w kasztelu Vranovo, koło Liptowskiego Mikulasza. Proces odbył się 16 i 17 marca tego roku i jego przebieg jest znany dzięki zachowanym dokumentom. Został skazany na śmierć za zabójstwo plebana.  Do mordu się nie przyznał, tylko zwalał winę na kumpla. Nic to nie pomogło, powieszono go na haku za lewe żebro. Miał dwadzieścia pięć lat.

W zasadzie historia Juraja Jánošíka bardziej nadaje się na powieść kryminalną niż na legendę o harnasiu filantropie. Nie było żadnej Maryny, wręcz przeciwnie. Niektórzy podejrzewają, że zdradziła go kochanka. Inni twierdzą, że Uhorčík. Nie zmienia to faktu, że legenda Janosika jako harnasia kwitnie w najlepsze, więc nie dziwmy się, że w Małej Fatrze często się z nim spotkamy.

Mała Fatra, dolina Vrátna

Mała Fatra, dolina Vrátna to nasze ulubione miejsce. Zdarza się, że wybieramy się tam na jednodniową wycieczkę. Nie mamy daleko, raptem dwie godziny drogi samochodem, więc można się częściej wybrać. Dolina zaczyna się w Terchovej. Prowadzi tam droga asfaltowa.Wspaniałe widoki zaczynają się zaraz na początku, gdy wjedziemy w wąski i głęboki wąwóz Tiesňavy.

Wąwóz Tiesňavy charakteryzuje się niesamowitymi formacjami skalnymi. Można tu wypatrzeć skałę wielbłąda czy ptaka, ale każdy widzi coś innego. Warto się na chwilę zatrzymać i porozglądać, dlatego zrobiono tam parking. Tam też zaczyna się słynny zbójnicki szlak, prowadzący wśród skał.

Jadąc dalej droga się rozchodzi. Jeżeli pojedziemy prosto, dojedziemy do Starej Doliny, Jeżeli skręcimy w lewo dojedziemy do Doliny Stefanowej. Oba miejsca są warte zwiedzenia.

Stara Dolina

Stara Dolina podchodzi pod masyw Wielkiego Krywania. Mamy tam kolejkę linową oraz bardzo bogatą infrastrukturę z fajnymi restauracjami i hotelami. Jest tam też spory ośrodek narciarski o nazwie Stary Dwór. Z doliny wychodzi kilka szlaków turystycznych, więc mamy spory wybór – kolejka, przełęcz czy szczyt.

Nowa Dolina czyli Stefanowa

Nowa Dolina czyli Stefanowa to odgałęzienie doliny Vratnej. Również jedziemy piękną asfaltową drogą aż do wsi Stefanowa. Cały czas możemy delektować się wspaniałym widokiem Wielkiego Rozsutca.

Tutaj również jest sporo ośrodków turystycznych, hoteli i restauracji. W Stefanowej znajdują się wyciągi narciarskie oraz zaczyna się wiele szlaków turystycznych.

Przyroda

Cała dolina Vratna to jeden wielki park narodowy „Mała Fatra”. Dodatkowo objęto ścisłą ochroną tereny najbardziej cenne pod względem krajobrazowym. Gwarantuje to pełną ochronę zwierząt oraz roślinności.